Από τον ΔΙΟΝΥΣΣΟ .....στον ΄Αγιο Τρύφων
Σύμφωνα με τον Ορθόδοξο Συναξαριστή, την 1η Φεβρουαρίου τιμάται η μνήμη του Αγίου Τρύφωνος που έχει καθιερωθεί σαν προστάτης των αμπελουργών. Βέβαια, δεν έχουν βρεθεί γεγονότα από τον βίο του που να φανερώνουν μια ιδιαίτερη σχέση του Αγίου με το αμπέλι ή το κρασί.
Ο Άγιος Τρύφων γεννήθηκε στη Λάμψακο, παραλιακή πόλη της Φρυγίας και προερχόταν από φτωχική οικογένεια. Στην παιδική του ηλικία έβοσκε χήνες για να ζήσει, συγχρόνως όμως μελετούσε με ζήλο την Αγία Γραφή και εκτελούσε με ευλάβεια τα θρησκευτικά του καθήκοντα. Αξιώθηκε να θαυματουργεί, να θεραπεύει και να εξορκίζει δαιμόνια εν ζωή. Μαρτύρησε στα χρόνια του Δέκιου, στη Νίκαια της Βιθυνίας της οποίας υπήρξε και ο πολιούχος άγιος. Ποια σχέση είχε όμως ένας χηνοβοσκός με τους αμπελουργούς σε σημείο μάλιστα να αναδειχθεί και προστάτης τους; Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν τους νεώτερους λαϊκούς αγιογράφους να παρουσιάζουν τον Άγιο ως νέο, αγένειο, σγουρομάλλη, κρατώντας κλαδευτήρι, ένα εργαλείο που συνδέεται με το κλάδεμα του αμπελιού, την σημαντικότερη ίσως αμπελουργική εργασία. Αλλού παρουσιάζεται κρατώντας φύλλα αμπέλου, δείχνοντας ολοφάνερα την ιδιαίτερη σχέση του με αυτό το φυτό.
 |  |
H απάντηση ίσως κρύβεται στο ότι ο τόπος καταγωγής του Αγίου, η φρυγική Βιθυνία ήταν ξακουστή για τους αμπελώνες της και την παραγωγή οίνων ποιότητας, όπως και όλα τα παράλια της Προποντίδας. Πιθανότατα λοιπόν ο Άγιος μετατράπηκε σταδιακά σε προστάτη της κύριας παραγωγής του τόπου.
Μάλιστα λόγω των θαυματουργικών, ιαματικών και εξορκιστικών του ιδιοτήτων, όταν επικράτησε ο Χριστιανισμός και απαγορεύτηκαν τα παλιά λατρευτικά στοιχεία επωμίσθηκε το ρόλο του προστάτη όλων των γεωργών κι όχι μόνο των αμπελουργών. Στο «Μικρό Ευχολόγιο» ( Εκδ. Απ. Διακ. 1993, σελ. 327-328) βρίσκονται η διήγηση και ο όρκος του ίδιου του Αγίου, με τον οποίο έδεσε τα θηρία που κατέστρεφαν αμπέλια, κήπους και αφάνιζαν ακόμη τα φύλλα, έως και τους καρπούς. Τα ονόματα των θηρίων, σύμφωνα πάντα με τον Άγιο, που προκαλούν λοιπόν την καταστροφή στα αμπέλια και χωράφια είναι : «κάμπη, σκώληξ, σκωληκοκάμπη, σκάνθαρος βρούχος, ακρίς, επίμαλος, καλιγάρις, μακρόπους, μύρμηγξ, φθείρ, ρυγίτης, ψυλλίτης ...» Οι ευχές του Αγίου διαβάζονται από τους ιερείς συνήθως μετά την τέλεση Αγιασμού και με το αγιασμένο νερό ραντίζονται τα δένδρα και τα φυτά .
Βέβαια, καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη του αγίου ως προστάτη των αμπελουργών παίζει και το γεγονός ότι η μνήμη του Αγίου Τρύφωνος εορτάζεται την ίδια περίοδο που οι αμπελουργοί αρχίζουν το “κλάδεμα “, μια πολύ σημαντική αμπελουργική εργασία για την πορεία του αμπελιού και της παραγωγής.
Λατρευτικές συνήθειες και έθιμα
Πως ήταν λοιπόν δυνατόν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Ανατολικής Ρωμυλίας
( Αγχίαλος, Σωζόπολη, Μεσήμβρια...) που ζούσαν σε κατάφυτες από αμπέλια περιοχές να αγνοήσουν έναν τέτοιο Άγιο, που θα τους εξασφάλιζε την προστασία των αμπελώνων από πιθανές καταστροφές; Οι Αγχιαλίτες λάτρευαν λοιπόν τον Άγιο Τρύφων με ιδιαίτερη ευλάβεια. Την ημέρα αυτή κανένας δεν πήγαινε βέβαια για οποιαδήποτε δουλειά στο αμπέλι, παρά συγκεντρώνονταν όλοι στην Εκκλησία να κάνουν Αγιασμό και αρτοκλασία με κόλλυβο για το μνημόσυνο του Αγίου Τρύφωνα. Στο κόλλυβο μάλιστα που παρέθεταν “ζωγράφιζαν “ την μορφή του Αγίου. Φρόντιζαν ακόμη να διατηρούν από τον τρύγο σταφύλια, να τα πηγαίνουν αυτή την ημέρα στην εκκλησία, να διαβαστούν και να μοιραστούν στους πιστούς σαν ευλογία. Στο τέλος, ράντιζαν με τον Αγιασμό τα αμπέλια και τα χωράφια τους, για να έχουν καλή παραγωγή, μια καλή χρονιά, με ευφορία και γονιμότητα. |  |
Όταν αργότερα, το 1924, όπως αναφέρει η φιλόλογος-λαογράφος Ζέτα Παπαγεωργοπούλου, σαν πρόσφυγες ξεριζώθηκαν και εγκαταστάθηκαν στη νέα τους πατρίδα, μετέφεραν εκτός από τις αμπελοοινικές τους τεχνικές και τους τρόπους λατρείας τους. Με τη δημιουργία του χωριού, της Νέας Αγχιάλου, δεν χάνουν χρόνο και χτίζουν ένα εκκλησάκι στη μνήμη του Αγίου Τρύφωνα, για να μπορούν να εκτελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.
Από τότε έως σήμερα, κάθε χρόνο συνεχίζουν πιστά τα λατρευτικά τους έθιμα.Μάλιστα μετά την απόλυση της Θ. Λειτουργίας όλοι γλεντούν με τοπική μουσική, άφθονο κρασί και παραδοσιακές συνταγές. Το γλέντι πλαισιώνουν χορευτικά συγκροτήματα με παραδοσιακούς χορούς, ενώ πλήθος επισκεπτών έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να διασκεδάσουν σε έναν τόπο με πλούσια αμπελοοινική ιστορία. Οι Αγχιαλίτες τιμούν λοιπόν με ξεχωριστή ευλάβεια τον Άγιο προστάτη τους συνεχίζοντας έτσι την πολιτιστική παράδοση τόσων αιώνων, που παρέλαβαν από τους προγόνους τους.
πηγη
==================
Ο ΑΓΙΟΣ ΤΡΥΦΩΝΑΣ
πηγη
=========================
Ο Άγιος Τρύφων, προστάτης των αμπελουργών - Η ευχή για τους αμπελώνες και τα χωράφια
Ο Άγιος Τρύφων, τη μνήμη του οποίου η Εκκλησία τιμά την 1 Φεβρουαρίου, είναι ιδιαίτερα αγαπητός στους αμπελουργούς και γενικότερα στους αγρό...
Ο Άγιος Τρύφων, τη μνήμη του οποίου η Εκκλησία τιμά την 1 Φεβρουαρίου, είναι ιδιαίτερα αγαπητός στους αμπελουργούς και γενικότερα στους αγρότες, αφού θεωρείται ο προστάτης άγιος των αμπελουργών και των γεωργών.
Ο Άγιος Τρύφων υπήρξε δημοφιλής τόσο όσο ήταν ακόμη στη ζωή όσο και μετά το μαρτύριό του. Παρόλο που πουθενά στο Συναξάρι δεν αναφέρονται επεισόδια από το βίο ή τα θαύματά του, που να τον συνδέουν με το αμπέλι και το κρασί, θεωρείται προστάτης των αμπελουργών.
Παρουσιάζεται μάλιστα στις νεώτερες αγιογραφίες να κρατά κλαδευτήρι. Άλλωστε η εορτή του Αγίου τον Φεβρουάριο συμπίπτει με την περίοδο κατά την οποία αρχίζει η σημαντικότερη αμπελουργική φροντίδα που είναι το κλάδεμα.
Γι’ αυτό τον λόγο οι αμπελουργοί δεν εργάζονται την ημέρα της εορτής του και ραντίζουν τα αμπέλια τους με τον αγιασμό που τελείται στους ναούς, ενώ στο Ευχολόγιο του Δημητριέφσκυ υπάρχει και η «ευχή του Αγίου Τρύφωνος εις άμπελον». Οι αμπελουργοί της Βόρειας Ελλάδας τιμούν τον Άγιο με πλήθος εθιμικών πρακτικών και γιορτών, τις οποίες επιθυμούν να καταγράψουν οι Δρόμοι του Κρασιού.
Η θέση της γιορτής του στον ετήσιο κύκλο πρέπει να έπαιξε επίσης ρόλο στην καθιέρωση του Αγίου ως προστάτη των αμπελουργών. Παρόλο που το αμπέλι “κοιμάται”, γυμνό από τσαμπιά, άνθη, φύλλα και χλωρούς βλαστούς, ο Φεβρουάριος αποτελεί κρίσιμη καμπή στο βλαστικό του κύκλο. Είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία αρχίζει παραδοσιακά η σημαντικότερη ίσως αμπελουργική φροντίδα, το κλάδεμα.
Το κλάδεμα είναι τεχνική εργασία για την οποία οι αμπελουργοί δηλώνουν ότι χρειάζεται πείρα, μαστοριά και γνώση του συγκεκριμένου αμπελώνα. Κλαδεύοντας, ο αμπελουργός επεμβαίνει δυναμικά στο αμπέλι του και ρυθμίζει την ποσότητα άρα και την ποιότητα της παραγωγής του, ενώ καθορίζει αναπόφευκτα τη διάρκεια της ζωής αλλά και την υγιεινή κατάσταση των κλημάτων.
Πανάρχαιες αντιλήψεις για τη βλάστηση και τη γονιμότητα βρήκαν πιθανότατα στέγη στον εορτασμό του Μεγαλομάρτυρα Τρύφωνα, την πρώτη του Φεβρουαρίου. Οι γεωργοί και ειδικά οι αμπελουργοί προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν την προστασία των θεϊκών δυνάμεων πριν αρχίσουν το κλάδεμα. Όταν επεκράτησε ο Χριστιανισμός και τα παλιά λατρευτικά στοιχεία απαγορεύτηκαν, εκείνα επιβίωσαν …κουκουλωμένα κάτω από το μανδύα της νέας θρησκείας. Ο Άγιος, εξειδικευόμενος, επωμίσθηκε το ρόλο του προστάτη των αμπελουργών κατά κύριο λόγο. Δέχεται όλες τις ευχές, τις επικλήσεις και τις ιδιαίτερες φροντίδες με τις οποίες προσπαθούν να εξασφαλίσουν την ευετηρία, την καλή χρονιά, και να προστατέψουν το αμπέλι από τις λογής καταστροφές, που μπορεί να φέρει μια όψιμη παγωνιά, το χαλάζι, ο άνεμος, η δυνατή ή άκαιρη βροχή, κάποια ασθένεια.
Δε φαίνεται πάντως τυχαίο το γεγονός ότι και ο βασικός Γάλλος ομόλογος του Αγίου, ο saint Vincent, εορτάζεται στους γαλλικούς αμπελότοπους την ίδια χρονική περίοδο, στις 22 Ιανουαρίου.
Η ΕΥΧΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΑΜΠΕΛΙΑ
Κύριε ό θεός εξαπόοτειλον τον άγγελόν σου του πατάξαι παν γένος κακούργων θηρίων των άδικούντων αμπέλους χώρας και κήπους τών δούλων σου.
‘Ορκίζω υμάς κάκιστα θηρία, κάμπη, σκώληκα, ακωληκοκάμπη, ο κάνθαρος, βρούχος, ακρίδα, επίμαχος , καλιγάρις, μακρόποδα, μύρμηκα, φθεϊραι, ρυγίτης, ψυλλίτης, καυσοκόπος, κοχλός, ψαλίτης και είτι άλλο προσφυσούν, και μαραίνον τον καρπόν της οταφυλής καί παν είδος χρησίμων λαχάνων, ορκίζω υμάς, κατά των αγίων πολυομάτων χερουβίμ καί των έξαπτερύγων σεραφείμ, των Ιπταμένων κύκλο του θρόνου και κραζόντων το άγιος, άγιος, άγιος, κύριος, Σαβαώθ, είς δόξαν του Θεού πατρός, ορκίζω υμάς μη αδικήαητε τό έντεύθεν μήτε την άμπελον μήτε τά σιτοφόρα μήτε τους κήπους των δένδρων τε λαχάνων, των δούλων του Θεού, των δι’ εμού επικαλουμένων το όνομα της δόξης κυρίου.
πηγη
=================
Μεταξύ των αγίων που εορτάζει σήμερα η Εκκλησία μας είναι και ο Άγιος Τρύφων, ο οποίος είναι ο προστάτης των αμπελουργών. Στην εικονογραφία, ο Άγιος παρουσιάζεται νέος με σγουρά μαλλιά και με ένα κλαδευτήρι στο χέρι. Ο Άγιος Τρύφων συνδέεται με την αμπελουργία, διότι καταγόταν από μία περιοχή, η οποία ήταν από τους μεγαλύτερους αμπελότοπους εκείνης της εποχής.
Ο Άγιος Τρύφων έζησε στα μέσου του τρίτου αιώνα, στη Λάμψακο της Φρυγίας. Καταγόταν από φτωχή οικογένεια και ήταν βοσκός. Έβοσκε χήνες. Ήταν ευσεβής, ενάρετος και ταπεινός, όπως σημειώνει ο Συναξαριστής και μελετούσε την Αγία Γραφή. Ο Θεός του έδωσε το χάρισμα να θεραπεύει ασθένειες και να διώχνει δαιμόνια. Αναφέρεται ένα θαυμαστό περιστατικό θεραπείας της κόρης του αυτοκράτειρα, η οποία βασανιζόταν από δαιμόνιο. Όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Δέκιος, κήρυξε διωγμό εναντίον των Χριστιανών. Καταγγέλθηκε ο Τρύφων ως χριστιανός και οδηγήθηκε στον έπαρχο Ακυλίνο, στη Νίκαια της Βιθυνίας. Φρικτά βασανιστήρια ακολούθησαν την άρνηση του Αγίου να θυσιάσει στους θεούς. Ο Άγιος Τρύφων προσευχόταν στο Θεό, ζητώντας τη συγχώρηση δημίων του. Βλέποντας ότι δεν μπορούν να τον αναγκάσουν να αρνηθεί το Χριστό, διέταξαν τον αποκεφαλισμό του. Όμως ο Άγιος παρέδωσε την ψυχή του στο Θεό πριν τον αποκεφαλίσουν.
Πώς συνδέεται όμως ο Άγιος Τρύφων με τα αμπέλια; Στις αγροτικές κοινωνίες, όπως είναι γνωστό, ο λαός είχε συνδυάσει τις αγροτικές εργασίες και τα πανηγύρια, με τις γιορτές των αγίων. Αυτόν τον μήνα που διανύουμε ξεκινά το κλάδεμα. Είναι μια σημαντική αμπελουργική εργασία, η οποία αναζωογονεί το αμπέλι. Με το κλάδεμα, ο αμπελουργός κόβει τα παραπανίσια κλαδιά του αμπελιού, έτσι ώστε να ελέγξει τη στρεμματική απόδοση του αμπελώνα. Η διαδικασία του κλαδέματος είναι καθοριστική για την ποιότητα του καρπού της αμπέλου, δηλαδή του σταφυλιού.
Σήμερα, προς τιμήν του Αγίου δεν κλαδεύουν. Όποιος παρακούσει, σύμφωνα με την παράδοση, θα τρυπηθεί. Επίσης, σήμερα ραντίζουν τα αμπέλια με αγιασμό, για να φέρουν καλό καρπό και να προστατευτούν από κακές καιρικές συνθήκες (χαλάζι, βροχές, δυνατοί άνεμοι), ασθένειες και τρωκτικά. Στη Γουμένισσα τιμούν ιδιαίτερα τον Άγιο Τρύφωνα, καθώς οι παραδόσεις που μετέφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία παραμένουν ζωντανές. Έτσι στο Παρεκκλήσιο του Αγίου Τρύφωνα, στο ψηλότερο σημείο του συνοικισμού των Ανατολικορωμυλιωτών, στη Γουμένισσα, τελείται η Θεία Λειτουργία και ο Αγιασμός. Οι πιστοί θα προσκυνήσουν την εικόνα του Αγίου, η οποία είναι στολισμένη με κληματόβεργες και σταφύλια. Στη συνέχεια πραγματοποιείται το λεγόμενο κουρμπάνι. Πρόκειται για ένα έθιμο σύμφωνα με το οποίο μετά τη Θ. Λειτουργία, διανέμεται στους προσκυνητές βραστό μοσχάρι το οποίο έχει αγοραστεί από προσφορές των κατοίκων της Γουμένισσας. Επίσης καταναλώνεται και κρασί, ενώ ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί. Ήθη κι έθιμα για τη γιορτή του Αγίου Τρύφωνα πραγματοποιούνται σήμερα και σ’ άλλες περιοχές της πατρίδας μας, το κουρμπάνι όμως είναι ίσως το πιο γνωστό.
πηγη
